NẾN BÀN THỜ - NẾN PHỤC SINH
Lm. Giuse Phạm Đình Ái, SSS
1. Hướng dẫn của Giáo Hội
Đây là những điểm liên quan đến nến bàn thờ trong văn kiện của Giáo Hội:[1]
- Sự cần thiết: không thể không đốt nến bàn thờ mỗi khi cử hành phụng vụ để tỏ lòng cung kính và mừng lễ;
- Vị trí : nến bàn thờ được đặt trên bàn thờ hay chung quanh bàn thờ, tùy theo cấu trúc của bàn thờ và cung thánh, miễn sao cho có sự hoà hợp chung và không cản trở giáo dân nhìn thấy cách dễ dàng những hành động phụng vụ đang diễn ra.[2]
- Số lượng: trong Thánh Lễ, chúng ta có thể sử dụng 2, 4 hay 6 cây nến bàn thờ. Việc thay đổi số cây nến này là một cách thức phân biệt ngày lễ và mức độ long trọng của cử hành. Tập tục tốt lành đã phát triển ở một vài nơi và được quy định trong Quy chế Tổng quát Sách lễ Roma là sử dụng 2 nến bàn thờ cho lễ thường và lễ nhớ, 4 cho lễ kính và 6 nến cho lễ Chúa nhật cùng lễ trọng hay khi đặt Mình Thánh để chầu. Vào những dịp long trọng, sẽ sử dụng 7 nến khi Đức Giám mục giáo phận chủ tế (x. Xh 25, 37; Kh 1, 12). Thật ra, chúng ta cũng có thể sử dụng 3, hay 5, hoặc thậm chí hơn 7 cây nến bàn thờ cũng chẳng có gì là không phù hợp. Tất cả tùy thuộc vào việc chúng ta sắp xếp chúng thế nào trong cung thánh.[3]
2. Sửa lại những thực hành nhầm lẫn
Dựa vào chỉ dẫn trên, chúng ta phát hiện ra một số nhầm lẫn trong thực hành tại Việt Nam:
Thứ nhất, đặt 2 cây nến bên cây thánh giá trong khi không có bất kỳ cây nến nào được đặt ở trên hay ở chung quanh bàn thờ.
Thật ra, có thể tùy nghi đặt hay không đặt nến ở hai bên thánh giá. Chẳng hạn, sau cuộc rước nhập lễ, nếu thánh giá trong đoàn rước được đặt tại cung thánh [ở trên hay gần bàn thờ] như một cây thánh giá duy nhất trong nhà thờ, thì rất nên để kèm theo hai cây nến vừa đi rước ở hai bên thánh giá. Tuy nhiên, chúng ta đừng quên rằng hai cây nến này không thể thay thế cho nến bàn thờ vốn có thể lên tới 6 hay 7 cây trong những dịp cử hành long trọng hay khi khi Đức Giám mục giáo phận chủ tế. Hơn nữa, không phải lúc nào thánh giá cũng được xếp đặt ở vị trí trên mặt đất hay ở trên bàn thờ để có thể dễ dàng đốt nến hai bên.[4] Trong trường hợp thánh giá được treo giữa không trung phía trên bàn thờ hay được gắn trên cao sát vào bức tường phía sau cung thánh thì việc đốt nến hai bên thánh giá hàng ngày là công việc hết sức khó khăn và bất tiện mà không một cha sở hay vị quản đốc thánh đường nào dám nghĩ tới. Chính vì thế, Giáo Hội chỉ trù liệu đốt nến bàn thờ và cho bàn thờ chứ không cho đối tượng thánh giá vì những dấu chỉ xinh đẹp của ánh sáng thánh thiêng phải được tỏ cho mọi người thấy mối liên quan của chúng với bàn thờ nhằm lôi kéo mọi cặp mắt hướng về bản thờ: điểm tập trung của cộng đoàn phụng tự.
Thứ hai, dùng nến phục sinh quanh năm thay cho nến bàn thờ.
Nến phục sinh không thể thay thế cho nến bàn thờ vì từ thế kỷ X cũng như theo các tài liệu phụng vụ gần đây, nến phục sinh thường được đặt để tại một nơi vinh dự gần sách Phúc Âm hay gần giảng đài trong mùa Phục sinh, từ lễ Vọng Phục sinh cho đến lễ Thăng thiên (nay là cho đến lễ Hiện xuống). Trong suốt mùa Phục sinh, cây nến phục sinh tiếp tục được thắp sáng ở vị trí này hay một vị trí thích hợp trong cung thánh. Còn ngoài mùa Phục sinh, nến phục sinh không được thắp thường xuyên nữa, mà chỉ được đốt lên mỗi khi cử hành nghi thức an táng hay thánh tẩy nhằm nêu bật ý nghĩa của cây nến phục sinh là tiêu biểu cho bí tích Rửa tội như là sự chết và phục sinh của Chúa Kitô, và cũng chứng minh chắc chắn cho nềm tin Kitô hữu về kẻ chết sẽ được sống lại cũng như về sự kiện là tất cả được sống trong Chúa Kitô phục sinh. Theo đó, ngoài mùa Phục sinh, chỗ thích hợp nhất để nến phục sinh là bên ngoài cung thánh, gần giếng rửa tội hay gần quan tài.[5]
Thứ ba, dùng nến hồng và tím mùa Vọng thay cho nến bàn thờ.
Đành rằng có thể trưng vòng hoa mùa Vọng ở trong hay gần cung thánh với 4 cây nến ở giữa vòng hoa này tương ứng với 4 tuần của mùa Vọng (3 nến tím và 1 nến hồng).[6] Tuy nhiên, nên nhớ rằng việc sử dụng chúng là do tập tục và tùy chọn, chúng không phải là nến bàn thờ cũng như không thể thay thế cho nến bàn thờ.
[1] Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma (=QCSL) số 117; 307.
[2] Introduction to the Order of Mass, 52.
[3] Xc. Paul Turner, Let Us Pray (Philippines: St. Pauls, 2007), no. 119.
[4] QCSL 308.
[5] Xc. Edward McNamara, “Origin and Use of the Paschal Candle” từ the ZENIT Daily Dispatch © Innovative Media, Inc (ROME, 3 APRIL 2007)
[6] Xc. Edward McNamara, “Lighting the Advent Candles” từ the ZENIT Daily Dispatch © Innovative Media, Inc (ROME, 6 DEC. 2011): thật ra có thể sử dụng cả 4 cây màu tím hay 4 cây màu trắng; thậm chí có những quốc gia như Italia và Brazin sử dụng 4 cây nến với 4 màu khác nhau, từ màu tối nhất đến màu sáng nhất.