TỔNG TU NGHỊ NHÌN TỪ GÓC ĐỘ GIÁO LUẬT
Anh chị em thân mến,
Nhân dịp Tổng Tu Nghị của Dòng Thánh Thể đang diễn ra tại trụ sở chính của Tỉnh Dòng Thánh Thể Việt Nam tại Khiết Tâm, Thủ Đức, tôi xin giới thiệu đến anh chị em bài viết của Cha Nelson, SSS về Tổng Tu Nghị dưới góc nhìn của Giáo Luật.
Cha Nelson là một tu sĩ Dòng Thánh Thể, thuộc Tỉnh Dòng Kristu Jyoti (Ấn Độ). Ngài đang truyền giáo tại Vienna, nước Áo. Ngài là Bề Trên cộng đoàn Thánh Thể và là linh mục chánh xứ tại đây. Ngài cũng đang làm luận án tiến sĩ về Giáo Luật tại Đại Học Vienna.
Ước mong bài viết này giúp anh chị em hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của Tổng Tu Nghị đối với đời sống của từng tu sĩ, của Hội Dòng và của cả Giáo Hội.
TỔNG TU NGHỊ NHÌN TỪ GÓC ĐỘ GIÁO LUẬT
Ngày 27 tháng 3 năm 2023
Lm. Nelson Joel Soosai Marian, SSS
Một trong những khía cạnh của việc quản trị ngày nay nhận được sự quan tâm đáng khen ngợi trong Hội Dòng hay Tu Hội là Tổng Tu Nghị. Bề Trên và các thành viên dành rất nhiều sự quan tâm, thời gian, công sức và trí lực cho những cuộc họp đặc biệt này. Bởi vì, mặc dù các cơ quan quản lý khác nhau cung cấp những cách thức và phương tiện để đưa ra những quyết định định hình cho Hội Dòng hay Tu Hội, nhưng sự đóng góp của Tổng Tu Nghị, một trong những cơ quan quản lý, là rất lớn lao.
Thật vậy, khi các Tu sĩ Thánh Thể chúng tôi vui mừng chờ đợi Tổng Tu Nghị lần thứ 36 sắp tới sẽ được cử hành từ ngày 6 đến ngày 24 tháng 11 năm 2023, tại Tỉnh Các Thánh Tử đạo Việt Nam, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam, thì rất phù hợp và lạc quan để thực hiện việc nghiên cứu về 'Tổng Tu Nghị' từ góc độ Giáo Luật để hiểu rõ hơn và tham gia hiệu quả hơn.
Cơ cấu quản trị và điều hành rất cần thiết cho hoạt động cách trôi chảy của bất kỳ tổ chức nào. Các Tu hội Đời sống Thánh hiến và các Hiệp hội Đời sống Tông đồ, là những cơ cấu trong Giáo Hội, phản ánh khía cạnh quản trị này trong việc quản lý của chúng. Trong các Tu hội Đời sống Thánh hiến và các Hiệp hội Đời sống Tông đồ, khía cạnh quản trị được thực hiện thông qua Bề Trên và Tu Nghị, phù hợp với luật chung và luật riêng của mỗi Hội Dòng hoặc Tu Hội. Trong khi Bề Trên thực thi quyền lực cá nhân đối với các thành viên thì Tu Nghị thực hiện quyền lực tập thể. Trong số các Tu Nghị, đặc biệt là Tổng Tu Nghị, thực sự là một cơ quan quản trị quan trọng vì nó nắm quyền tối cao trong Hội Dòng hoặc Tu Hội.
Công đồng Vatican II, vốn thực hiện việc canh tân Giáo Hội, trong sắc lệnh Perfectae Caritatis, đã đưa ra những quy tắc thực tế cho mọi tu sĩ trong công cuộc canh tân của họ. Công đồng cũng đưa ra những cách thức và phương tiện để hoàn thành nhiệm vụ thích ứng và canh tân. Trong số những phương tiện đó, vị trí hàng đầu được trao cho Tổng Tu Nghị vì Giáo Hội rất tin tưởng rằng Tổng Tu Nghị có thể đóng góp to lớn trong công việc này. Do đó, Giáo Hội đã đưa ra các giới hạn của Tổng Tu Nghị bằng cách phác thảo thẩm quyền, chức năng của nó, v.v. Sau đó, Tổng Tu Nghị đã nhận được một vị trí quan trọng trong Bộ Giáo Luật năm 1983, được đưa vào ở số 631.
Mặc dù Bộ Giáo Luật năm 1983 chỉ dành một điều luật đề cập chính xác về Tổng Tu Nghị, tức là số 631, đó là một cơ quan quản trị có thẩm quyền, có khả năng ảnh hưởng đến toàn thể Tu Hội nói chung và từng thành viên nói riêng. Sự hiểu biết về cơ quan quản lý này là bắt buộc đối với mỗi thành viên của bất kỳ Hội Dòng hay Tu Hội nào. Đồng thời, việc thiếu hiểu biết về các chức năng của Tổng Tu Nghị sẽ khiến bất kỳ thành viên nào của Hội Dòng hay Tu Hội không thể tích cực thực hiện các trách nhiệm của mình đối với Hội Dòng hay Tu Hội của mình. Vì nó liên quan đến toàn bộ đời sống và hoạt động của toàn thể Hội Dòng hay Tu Hội đó, nên mọi thành viên cần nhận thức được sự đóng góp hoặc trách nhiệm cá nhân của mình đối với Tổng Tu Nghị.
- Tổng Tu Nghị trong các Văn kiện Công đồng và Hậu Công đồng
Công đồng Vatican II đặt ra hướng đi mới cho toàn thể Giáo Hội và đã góp phần thích đáng vào việc canh tân và phát triển đời sống tôn giáo và xã hội. Trong số các văn kiện của Công đồng và hậu Công đồng hướng dẫn đời sống tu trì thì văn kiện Perfectae caritatis và Ecclesiae sanctae II giữ vị trí hàng đầu vì chúng đóng góp rất nhiều cho Tổng Tu Nghị. Perfectae caritatis nhấn mạnh đến việc đổi mới đời sống tu trì, kêu gọi hai điều quan trọng liên quan đến Tổng Tu Nghị thông qua Tự sắc Ecclesiae sanctae II. Đó là: nhiệm vụ giải quyết việc canh tân Hội Dòng thông qua các Tổng Tu Nghị đặc biệt và nhấn mạnh hơn đến tầm quan trọng của các Tổng Tu Nghị. Vì vậy, các Tổng Tu Nghị được coi là dịp chính yếu để thực hiện việc canh tân và thích ứng trong đời sống tu trì.
Đặc biệt, Perfectae caritatis nhấn mạnh đến các nguyên tắc đại diện và tham gia của tất cả các thành viên trong việc điều hành Hội Dòng bằng cách tuyên bố rằng Tổng Tu Nghị phải thể hiện sự tham gia và quan tâm của tất cả các thành viên trong Hội Dòng vì lợi ích của toàn thể các tu sĩ. Nó cũng tạo nên thẩm quyền của Tổng Tu Nghị trong việc thiết lập các quy tắc thích hợp cho việc canh tân, lập pháp cho việc canh tân và cũng cung cấp những thử nghiệm thận trọng cho Hội Dòng. Ecclesiae sanctae II nhấn mạnh rằng việc định hình lại Hội Dòng là nhiệm vụ của chính các thành viên thông qua công cụ là Tổng Tu Nghị và nó không chỉ giới hạn ở việc điều chỉnh luật sống mà còn phải thúc đẩy đời sống thiêng liêng và sứ vụ tông đồ. Sự canh tân do những văn kiện này mang lại mạnh mẽ đến nỗi chính công cụ canh tân, tức là Tổng Tu Nghị, cũng được đổi mới trong quá trình này và chiếm lấy vị trí là cơ quan có thẩm quyền tối cao trong đời sống của một Tu Hội.
Tổng Tu Nghị có thể được phân biệt thành hai loại tùy theo dịp triệu tập các Tổng Tu Nghị. Đó là Tổng Tu Nghị thông thường và Tổng Tu Nghị ngoại thường.
Tổng Tu Nghị thông thường được tổ chức theo những khoảng thời gian cố định theo quy định của hiến pháp và trên thực tế ở nhiều Tu Hội, Bề Trên Tổng Quyền được bầu trong Tổng Tu Nghị thông thường. Vì vậy, Tổng Tu Nghị được triệu tập do trống chức vụ Bề Trên Tổng Quyền vì bất cứ lý do gì, có thể được coi là Tổng Tu Nghị thông thường.
Tổng Tu Nghị ngoại thường do Bề Trên Tổng Quyền triệu tập để giải quyết những vấn đề đặc biệt quan trọng và cấp bách, nhưng ngoài thời gian đã ấn định cho Tổng Tu Nghị thường lệ. Nó được triệu tập khi có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền. Trong Tổng Tu Nghị ngoại thường, nói chung không có cuộc bầu cử nào được tổ chức, trừ khi Bề Trên Tổng quyền từ chức trong Tổng Tu Nghị đó. Nếu vậy, Tổng Tu Nghị này sẽ tự động trở thành Tổng Tu Nghị thông thường.
Xét mục đích mà Tổng Tu Nghị được triệu tập, nó được chia thành: Tổng Tu Nghị nhằm quyết định những vấn đề quan trọng; Tổng Tu Nghị nhằm bầu ra các Bề Trên khác nhau của Tu Hội; Tổng Tu Nghị hỗn hợp nhằm tiến hành cả các cuộc bầu cử và thảo luận về các vấn đề khác nhau của Hội Dòng. Trên thực tế, hầu hết các Tổng Tu Nghị đều thuộc loại Tổng Tu Nghị hỗn hợp.
- Tổng Tu Nghị hoặc Tổng Công Hội
Ở đây cần phải làm rõ thuật ngữ này vì trong hầu hết các hiến pháp của Các Tu hội Đời sống Thánh hiến và các Hiệp hội Đời sống Tông đồ, chúng ta không tìm thấy thuật ngữ ‘Tổng Tu Nghị’; đúng hơn là chúng ta tìm thấy thuật ngữ ‘Tổng Công Hội’. Theo lịch sử, tuy khái niệm Tổng Tu Nghị có nguồn gốc từ việc tụ họp hoặc hội họp hàng ngày của các thành viên, nhưng sau này việc sử dụng nó bị hạn chế trong lĩnh vực quản trị. Từ ‘Tổng Tu Nghị’ nói chung đã được các Hội Dòng chấp nhận như những cuộc họp mặt chính thức hoặc bắt buộc để thảo luận về khía cạnh quản trị của Hội Dòng. Danh từ này sau đó được đưa vào Bộ Giáo Luật. Tuy nhiên, lịch sử chứng minh rằng không có luật nào buộc phải dùng thuật ngữ này và kết quả là có nhiều thuật ngữ khác nhau như ‘Công Nghị’, ‘Tổng Tu Nghị’ hoặc ‘Thượng Hội Đồng’ đã được sử dụng bởi luật pháp cụ thể của các Tu Hội khác nhau. Điều này được thể hiện rõ ràng trong lịch sử của Dòng Tên, nơi mà thuật ngữ Tổng Tu Nghị bị loại bỏ hoặc bị loại trừ vì tính chất đan viện của nó và họ thích dùng thuật ngữ ‘Tổng Hội’ hơn. Nhưng trong mọi trường hợp, những chức năng của Tổng Tu Nghị cũng áp dụng cho các Tu Hội đó. Tương tự như vậy, trong lịch sử của hầu hết Các Tu hội Đời sống Thánh hiến và các Hiệp hội Đời sống Tông đồ, chúng ta cũng thấy thuật ngữ Đại Hội thay vì Tổng Tu Nghị mặc dù cả hai đều có nghĩa giống nhau. Tuy nhiên, có những Tu Hội sử dụng những thuật ngữ khác như Tổng Hội hoặc Tổng Tu Nghị.
- Tính chất của Tổng Tu Nghị
Tổng Tu Nghị là một trong những cơ quan điều hành của bất cứ Tu Hội nào, gồm có những người, theo luật chung và luật riêng, đại diện cho toàn thể Tu Hội đó. Như bất kỳ cơ quan quản trị nào khác, Tổng Tu Nghị cũng có tính chất độc đáo của riêng mình. Điều này được thể hiện rõ ràng trong Giáo Luật số 631 nói về Tổng Tu Nghị.
+ Tính chất tập thể
Tổng Tu Nghị, theo hiến chế cơ bản, là một tập hợp những người đại diện. Tập hợp này được mô tả cụ thể là những người được Giáo Luật công nhận là một tập thể đưa ra những quyết định rõ ràng, trong đó mỗi thành viên có một phiếu bầu, mỗi phiếu có giá trị như nhau.
Vì vậy, với tư cách là đại biểu đoàn, khi Tổng Tu Nghị họp, tất cả những người này kể cả người điều hành tối cao đều có thẩm quyền bình đẳng hoặc các quyền giống nhau - có tiếng nói và phiếu bầu ngang nhau – đối với các vấn đề được thảo luận và quyết định trong đó. Bất kỳ quyết định nào được đưa ra từ tập thể này đều thuộc về tập thể đó và trách nhiệm để hành động sẽ thuộc về các thành viên của cả tập thể. Vì vậy, theo cách tương tự, các đạo luật của Tổng Tu Nghị được quy cho chính Tổng Tu Nghị và mọi thành viên của Tu Hội đều bị ràng buộc bởi các đạo luật của Tổng Tu Nghị được tổ chức và ký kết một cách hợp pháp.
+ Bản chất có chủ quyền
Bộ Giáo Luật năm 1983 trình bày Tổng Tu Nghị như một cơ quan có chủ quyền, thực thi quyền lực nội bộ cao nhất trong Tu Hội, đặc biệt là, trong thời gian diễn ra Tổng Tu Nghị. Việc mở rộng thẩm quyền được quy định bởi hiến pháp của mỗi Tu Hội và do đó thẩm quyền có thể khác nhau tùy theo từng Tu Hội. Trong khi chỉ định quyền hạn của mình, phải lưu ý rằng quyền hạn của nó không xúc phạm hay mâu thuẫn với quyền hạn thông thường của Bề Trên.
Quyền lực của Tổng Tu Nghị là tối cao và rõ ràng về bản chất đích thực của các trách nhiệm, tức là quyền và nghĩa vụ của mình và do đó Tổng Tu Nghị không tiếm quyền của Bề Trên Tổng Quyền trong các vấn đề thông thường hoặc việc điều hành thường ngày trong Tu Hội. Trong thời gian họp, Tổng Tu Nghị chỉ có những quyền hạn đã được hiến pháp phê duyệt và các luật khác quy định. Đồng thời, mặc dù Tổng Tu Nghị không quản trị theo nghĩa chặt, nhưng nó đặt ra những hạn chế đối với việc điều hành của các Bề Trên nói chung và đòi hỏi họ phải chịu trách nhiệm về việc thực thi quyền quản trị giữa các Tổng Tu Nghị.
+ Bản chất thần học
Bộ Giáo Luật năm 1983, cùng với các khía cạnh pháp lý của Tổng Tu Nghị, trình bày bản chất thần học của nó bằng cách nói rằng đó là dấu hiệu của sự hiệp nhất và yêu thương của một Hội Dòng. Nó phải được thiết lập và cử hành sao cho đặc tính thiêng liêng của Hội Dòng cũng phải được thể hiện rõ ràng. Đức Giáo Hoàng Phaolô VI nói rằng các Tổng Tu Nghị này mặc dù có liên quan chủ yếu đến các Hội Dòng và Tu Hội cụ thể, nhưng chúng cũng ảnh hưởng đến đời sống của Giáo Hội; vì Giáo Hội nói chung có được sức sống, lòng nhiệt thành tông đồ và đời sống thánh thiện từ các Dòng Tu và Tu Hội.
Đức Hồng Y Eduardo Pironio, người từng là tổng trưởng của Bộ Tu Sĩ phát biểu rằng “… vì đây là một sự kiện của Giáo Hội, nên Tổng Tu Nghị không thể chỉ giới hạn trong việc xem xét các vấn đề cụ thể của chỉ một Tu Hội. Về cơ bản, nó phải là sự phản ánh Tin Mừng về những nhu cầu và nguyện vọng của Giáo Hội vào thời điểm cụ thể đó.”
Vì vậy, các Tổng Tu Nghị được tổ chức nhằm phát huy sức sống thiêng liêng và tông đồ của các Tu Hội, đồng thời tạo nên thời điểm tham gia sâu sắc vào đời sống và sự thánh thiện của Giáo Hội. Đây là một sự kiện mang tính Giáo Hội và nên mời Giám mục hoặc người đại diện của ngài cử hành Thánh Thể khi bắt đầu sự kiện.
- Thành phần của Tổng Tu Nghị
Giáo Luật tuyên bố rằng Tổng Tu Nghị “phải được thành lập sao cho nó đại diện cho toàn thể Hội Dòng…” (điều 631 § 1) và lý tưởng nhất là một mô hình thu nhỏ của toàn thể Hội Dòng. Vì vậy, việc tham gia Tổng Tu Nghị là quyền của riêng các thành viên trong Tu Hội và việc mở rộng quyền này cho những người không phải là thành viên của Tu Hội là bất hợp pháp. Bộ Giáo Luật không xác định số lượng thành viên đương nhiên hoặc số lượng đại biểu hoặc cách lựa chọn họ bằng việc bầu cử hay bổ nhiệm, v.v. Chi tiết để thực hiện việc này được dành riêng cho mỗi Tu Hội. Vì vậy, danh mục do Tổng Tu Nghị ban hành hoặc một số văn bản quy phạm khác phải cung cấp chính xác số lượng đại diện và cách thức lựa chọn họ, lưu ý đến toàn thể Tu Hội cùng với sự phân bổ địa lý của các thành viên và những nhóm đặc biệt, của những người đang hoạt động trong mảng tông đồ thuộc diện đặc biệt nào đó, hoặc đại diện cho tuổi tác hay ngôn ngữ,… Tuy nhiên, thông lệ cho thấy số lượng thành viên đương nhiên không được vượt quá số đại biểu được bầu hoặc ít nhất bằng số đại biểu do luật định.
Tổng Tu Nghị không thể thay đổi thành phần một khi các đại biểu đã được bầu chọn để tham dự. Đúng hơn, nó có thể làm chuẩn mực cho việc thành lập các Tổng Tu Nghị trong tương lai vì nó được giao trách nhiệm quyết định số lượng thành viên đương nhiên, số lượng các thành viên khác và thủ tục phải tuân theo khi chỉ định họ. Tổng Tu Nghị cũng đưa ra các quy định về việc cử người thay thế các thành viên đã được chọn để tham dự.
Một yếu tố khác cũng phải được xác định trong các quy tắc liên quan đến việc thay thế các thành viên của Tổng Tu Nghị, những người phải được miễn nhiệm sau khi Tổng Tu Nghị bắt đầu. Tuy nhiên, sự vắng mặt của một số thành viên sẽ không bao giờ được phép làm gián đoạn việc đưa ra quyết định của Tổng Tu Nghị.
Hành vi triệu tập là một hành vi pháp lý và là một trong những hành vi sơ bộ đối với các đại biểu. Muốn tập hợp được các thành viên thì phải triệu tập. Vì vậy, nguyên tắc triệu tập là một trong những đạo luật không thể thiếu dành cho các đại biểu và Bộ Giáo Luật quy định đạo luật này thông qua nhiều điều luật khác nhau. Ở đây, việc triệu tập có thể được mô tả như là một thông báo chính thức, lời kêu gọi hoặc lời mời được đưa ra đối với những người có quyền tham dự hoặc đối với những người cần có mặt trong Tổng Tu Nghị.
Cần lưu tâm đến cách thức triệu tập đối với những người có quyền được triệu tập, việc triệu tập có thể là:
1. Chung: Thông báo về việc tổ chức Tổng Tu Nghị phải được công bố thông qua một thông báo chung. Lời hiệu triệu phải được đăng trong một bản tin chính thức của Hội Dòng bằng sắc lệnh hoặc bằng một thông báo cụ thể trong Tu Hội, v.v.
2. Riêng: Lời hiệu triệu phải được gởi đến cho những cá nhân có đủ quyền tham dự. Phương pháp triệu tập chung hoặc triệu tập cá nhân cũng không được quy định bởi luật phổ quát mà được dành riêng cho từng Hội Dòng vì nó được thay đổi tùy theo hoàn cảnh cụ thể. Thư triệu tập nói chung phải có ngày, địa điểm và giờ của phiên họp cùng với các công việc mà các đại biểu sẽ thực hiện trong chương trình nghị sự. Những chi tiết này rất quan trọng. Vì nếu thành viên của đại biểu đoàn không có mặt đúng thời gian vì trong thông báo không đề cập đến thời gian cụ thể sẽ ảnh hưởng đến hiệu lực của lời hiệu triệu. Thêm nữa, Giáo Luật số 167 quy định quyền bầu cử chỉ dành cho những người có mặt vào ngày và địa điểm được xác định trong thông báo.
Kết luận
Chúng ta đang sống trong thế kỷ 21, một thời đại đang phát triển, nhu cầu phục vụ trong thế giới rất lớn. Các thành viên của các Dòng Tu hay Tu Hội cần phải đáp ứng các nhu cầu đó và đồng thời không nên trì hoãn trước tiếng kêu của thế giới. Cần phải canh tân cách thận trọng và điều chỉnh tùy theo thời điểm và nhu cầu của thế giới. Những khía cạnh này có thể được hiện thực hóa bằng nhiều cách thức khác nhau. Trong đó, các văn kiện của Giáo Hội coi Tổng Tu Nghị là sự ưu tiên cho việc canh tân và điều chỉnh này. Tổng Tu Nghị là nơi mà ở đó một cộng đoàn cùng nhau tổ chức lại việc thi hành sứ vụ của mình và nó là dịp thu hút toàn thể Hội Dòng cùng hướng về. Ngày nay, các Tổng Tu Nghị nắm giữ và hoạt động như cơ quan có thẩm quyền tối cao và có tầm mức canh tân và thích ứng cao nhất của Hội Dòng. Những yếu tố pháp lý này vừa thể hiện quan điểm của Giáo Hội vừa giúp đạt được mục đích của Tổng Tu Nghị.
Lm. Peter Nguyễn Tiến, SSS chuyển ngữ